Perfectionisme: kenmerken, oorzaken en praktische tips
Ben jij iemand die altijd streeft naar perfectie? Die onvermoeibaar op zoek is naar de beste resultaten in alles wat je doet? Het nastreven van perfectie lijkt misschien onschuldig, zelfs lovenswaardig, maar kan soms een verraderlijke valkuil zijn. Het kan leiden tot onnodige stress, angst en zelfs verlamming, waardoor je niet meer optimaal kunt functioneren. In deze blog duiken we dieper in op perfectionisme en ontdek je hoe je op een gezonde manier met deze uitdaging kunt omgaan.
Wat is perfectionisme?
Perfectionisme draait om het najagen van perfectie in hetgeen wat je doet: van het streven naar de hoogste cijfers tot het leveren van foutloos werk. Het betekent dat je nooit genoegen neemt met een gemiddelde prestatie; alleen het allerbeste is goed genoeg. Perfectionisten leggen de lat hoog en zijn streng voor zichzelf. Interessant is ook dat mannen en vrouwen hun perfectionisme op verschillende manieren uiten: vrouwen hebben vooral hoge verwachtingen van zichzelf, terwijl mannen ook hoge eisen stellen aan anderen. Ondanks de druk die het met zich meebrengt, zien perfectionisten hun streven naar perfectie vaak als een kwaliteit en vinden ze het moeilijk om genoegen te nemen met minder dan het beste.
Daarnaast stellen perfectionisten zeer hoge eisen aan zichzelf, waardoor ze een intense druk ervaren om te presteren. Wanneer dingen niet zoals gepland verlopen, ervaren ze vaak teleurstelling. Ze leggen zichzelf op om fouten te vermijden en stellen vaak onhaalbare doelen. Deze constante druk kan leiden tot stress en angst, omdat ze voortdurend bezorgd zijn of ze wel kunnen voldoen aan deze hoge verwachtingen.
Kenmerken perfectionisme
De tekenen van perfectionisme kunnen variëren afhankelijk van de situatie, zoals op het werk, in persoonlijke relaties, of bij het stellen van doelen. Hoewel het bij elke persoon anders kan zijn, zijn er enkele algemene kenmerken waaraan je perfectionisme kunt herkennen:
Voordelen van perfectionisme:
Je hebt een groot verantwoordelijkheidsgevoel
Je bent vastberaden
Je bent betrouwbaar
Je stelt duidelijke doelen voor jezelf
Je bent zeer gemotiveerd
Je werkt graag precies
Je hebt een sterke discipline
Je bent ambitieus ingesteld
Je behaalt mooie resultaten
Nadelen van perfectionisme:
Je vindt delegeren een uitdaging
Je kunt erg inzitten over fouten
Je hebt obsessieve gedachten
Je ervaart vaak stress
Je richt je enkel op negatieve aspecten (bijv. de feedback i.p.v. complimenten)
Je blijft eindeloos doorgaan met taken omdat je moeilijk kunt bepalen wanneer iets 'af' is
Je bent hard en streng voor jezelf
Je ziet falen als jouw grootste nachtmerrie
Je voelt de drang om altijd te winnen
Je neemt kritiek al snel persoonlijk
Je legt de lat uitzonderlijk hoog voor jezelf
Valkuilen van perfectionisme:
Als je doorslaat in perfectionisme kan dit negatieve gevolgen hebben, zeker op de werkvloer. Hieronder vind je de vijf belangrijkste valkuilen van perfectionisme:
Uitstelgedrag: Het vermijden van taken door ze uit te stellen, omdat je bang bent om fouten te maken. Hierdoor loop je het risico om uiteindelijk helemaal niet aan de taak te beginnen.
Onderpresteren: Alleen taken oppakken waarvan je zeker weet dat je ze foutloos kunt uitvoeren. Hierdoor loop je het risico om jezelf te beperken en kansen mis te lopen omdat je jezelf niet uitdaagt.
Besluiteloosheid: Geen beslissingen durven nemen uit angst om de verkeerde keuze te maken. Dit kan leiden tot stilstand en het missen van kansen omdat je geen actie onderneemt.
Traagheid: Overmatig lang bezig zijn met een taak in een poging om perfectie te bereiken. Dit kan leiden tot inefficiëntie en het verspillen van tijd aan details die niet essentieel zijn voor het eindresultaat.
Eigenwaarde: Je zelfbeeld baseren op je prestaties en je identificeren met je resultaten. Dit kan leiden tot een fragiel gevoel van eigenwaarde en een constante behoefte aan externe validatie.
Is perfectionisme slecht?
Volgens sommige psychologen kan perfectionisme altijd schadelijk zijn. Perfectionisten ervaren vaak meer angst, stress, burn-out en depressie omdat ze nooit echt tevreden zijn over zichzelf. Ze lopen zelfs een hoger risico op verslaving en suïcide (just looking at the numbers).
Perfectionisten zijn niet alleen moeilijk voor zichzelf, maar ook voor hun omgeving. In samenwerkingssituaties kan het lastig zijn om met iemand te werken die alles perfect wil doen en moeite heeft om genoegen te nemen met minder.
Echter, perfectionisme heeft ook voordelen. In bepaalde beroepen, zoals topsport en chirurgie is een zekere mate van perfectionisme zelfs noodzakelijk. Positief perfectionistisch gedrag houdt in dat je fouten en kritiek ziet als leermomenten. Het is ook belangrijk om te weten wat het hoogst haalbare is en wanneer je ‘moet’ stoppen met streven naar perfectie. Een gezonde perfectionist beseft ook dat het onmogelijk is om op alle gebieden perfect te zijn.
Is perfectionisme dan goed of slecht? Het antwoord ligt in het midden. En de bepalende factor voor of perfectionisme een goede of slechte eigenschap is bij jou, is afhankelijk van of je fouten ziet als leermomenten of als ‘bevestiging dat je niet goed genoeg bent’.
Professor Joachim Stoeber, gespecialiseerd in psychologie aan de Kent Universiteit, maakt onderscheid tussen twee soorten perfectionisme:
Niet-aangepast (negatieve) perfectionisme Een niet-aangepaste perfectionist streeft naar perfectie, maar wordt voortdurend geplaagd door de angst om te falen.
Aangepast (positieve) perfectionisme Een aangepaste perfectionist wil ook hoge doelen bereiken, maar laat zich niet ontmoedigen als dit niet lukt.
Met andere woorden: perfectionisme is niet slecht, zolang je imperfectie kunt aanvaarden. Fouten zorgen ervoor dat je kunt leren en verbeteren, en als je dit zelf ook zo ziet, hoeft perfectionisme je niet in de weg te staan.
De oorzaak van perfectionisme
Perfectionisme kan uit verschillende bronnen voortkomen. Een deel ervan is aangeboren en een kwestie van persoonlijkheid. Echter, de sociale omgeving speelt ook een grote rol. Als ouders bijvoorbeeld extreem veeleisend zijn en hoge verwachtingen hebben, vergroot dit de kans dat hun kind perfectionistisch gedrag ontwikkelt.
Daarnaast is er een dynamiek die bekend staat als sociaal perfectionisme. De hedendaagse maatschappij oefent een aanzienlijke invloed uit. Competitie is de norm in de westerse wereld en de druk om te presteren neemt gestaag toe.
Vooral jongere generaties, zoals millennials en post-millennials, voelen deze druk. Ze worden al op jonge leeftijd blootgesteld aan prestatiemetingen. Denk aan de Cito-toets en toelatingsexamens. De toenemende prestatiedruk leidt steeds vaker tot stressklachten en burn-outs.
Bovendien dragen de perfecte levens die op sociale media worden gepresenteerd bij aan de druk van perfectie. We selecteren enkel de meest perfecte foto's van onszelf, passen filters toe en tonen een geïdealiseerde versie van ons leven. Puistjes, vlekjes en assymetrie zijn niet langer aanvaardbaar; perfectie is de norm geworden. Het is dan ook geen surprise dat cosmetische ingrepen zoals fillers steeds ‘normaler’ worden. We beschouwen ons leven en uiterlijk als maakbaar en hebben steeds minder tolerantie voor gebreken.
Perfectionisme verminderen: 5 tips
Bekijk jezelf door de ogen van een ander: Schrijf je gedachten op over een recente fout die je hebt gemaakt en bedenk vervolgens welke adviezen je aan een vriend(in) zou geven die zich in dezelfde situatie bevindt. Gebruik deze adviezen om jezelf gerust te stellen en te relativeren. Vaak zijn we namelijk een stuk liever voor anderen dan voor onszelf. Op deze manier oefen je ook met zelfcompassie.
Wees flexibel: Als je merkt dat een bepaalde aanpak niet werkt, wees dan bereid om je strategie aan te passen. Misschien moet je een andere benadering proberen of om hulp vragen bij het vinden van een oplossing. Maar als iets niet gelukt is, dan weet je in ieder geval welke benadering NIET gewerkt heeft en ben je een stap dichter bij de benadering die WEL werkt ;).
Vraag om hulp: Als je merkt dat je vastloopt in een project, blijf dan niet onnodig lang hierover piekeren maar vraag een collega om feedback of hulp bij het brainstormen van oplossingen. Soms kunnen andere perspectieven nieuwe ideeën opleveren en je helpen om uit een tunnelvisie te komen.
Oefen met ‘goed is prima’: Stel dat je een rapport moet schrijven voor je werk. In plaats van te streven naar perfectie in elke zin, concentreer je op het communiceren van je boodschap op een duidelijke en begrijpelijke manier, zelfs als dat betekent dat niet elke zin perfect geformuleerd is. Stel jezelf ook per taak de vraag of perfectie nodig is of niet. Bedenk desnoods hoelang je met een taak bezig wilt zijn en zet vervolgens een timer voor jezelf.
Breek taken op: Grote doelen kunnen overweldigend zijn. Maak deze daarom kleiner en behapbaar voor jezelf. Bijvoorbeeld: Als je een grote presentatie moet voorbereiden, verdeel deze dan in kleinere stappen zoals het maken van een outline, het verzamelen van informatie, en het maken van slides etc. Richt je op één stap tegelijk om de taak behapbaar te maken.
Professionele hulp bij perfectionisme
Als je merkt dat perfectionisme je werkplezier in de weg staat, kun je professionele hulp overwegen om perfectionisme te verminderen. Ben je benieuwd wat de coaching van Mentaloo hierin kan betekenen voor jou? Plan dan een gratis kennismaking in. Tijdens een gratis kennismaking kun je jouw situatie bespreken en kijken of er een klik is tussen jou en de coach. Je kunt ook vragen stellen over de aanpak en ervaring met het helpen van mensen die worstelen met perfectionisme. Het is een kans om te ontdekken of je je op je gemak voelt bij de coach, en een kans om te onderzoeken welke doelen bereikt kunnen worden. Interesse? Plan een gratis kennismaking in via onderstaande button.